Statystyki eksperymentalne wypracowywane przez Główny Urząd Statystyczny wykraczają poza standardową praktykę działań statystyki publicznej. Statystyki tego rodzaju pozwalają na uzupełnienie tzw. luk informacyjnych, które nie mogą być zaspokojone przez tradycyjne statystyki, odpowiadają na nowe potrzeby odbiorców, w tym na te związane ze śledzeniem postępów w realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju Agendy 2030 (SDGs) oraz umożliwiają analizę obszarów trudnych w opisie za pomocą standardowych narzędzi. Wskaźniki te są opracowywane w nowatorski sposób z zastosowaniem nowych podejść metodologicznych, nietradycyjnych metod i narzędzi (np. za pomocą obserwacji satelitarnej Ziemi), a także integrując różne źródła danych. Wyniki prac eksperymentalnych nie stanowią oficjalnych statystyk.
Szeroka tematyka celów Agendy 2030 (ludzie, planeta, dobrobyt, pokój i partnerstwo) wykracza poza zasoby statystyki publicznej. Dane z tradycyjnych źródeł umożliwiają wyliczenie znacznej części wskaźników monitorujących ich realizację, ale są obszary, w których pozostają tzw. luki informacyjne. W przypadku Polski około 70% statystyk SDG pochodzi ze źródeł tradycyjnych (Wskaźniki globalne - stan raportowania). Aby uzupełnić brakujące dane i zapewnić, że nikt nie zostanie pominięty w osiąganiu celów SDG (zgodnie z tzw. zasadą Leave No One Behind) konieczne jest poszukiwanie nietradycyjnych źródeł i stosowanie nowatorskich metod. Dlatego rozwijanie eksperymentalnych statystyk SDG praktykowane jest na całym świecie (Countries: Non-traditional and innovative data sources – SDG Good Practices); również w naszym regionie, czyli w Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (7th Expert Meeting on Statistics for SDGs – Session 5. Expanding the SDGs monitoring with non-traditional data sources). Główny Urząd Statystyczny również prowadzi prace badawczo-rozwojowe w tym zakresie, wykorzystując m.in. teledetekcję satelitarną do wyliczania wskaźników eksperymentalnych SDG z zakresu zrównoważonej urbanizacji (11.2.1, 11.3.1 i 11.7.1) i infrastruktury (9.1.1).
Każdemu wskaźnikowi obliczonemu metodami eksperymentalnymi towarzyszy zestaw wskaźników kontekstowych. Źródłem danych dla wskaźników kontekstowych, w przeciwieństwie do statystyk eksperymentalnych, są badania realizowane przez Główny Urząd Statystyczny w sposób tradycyjny (badania ankietowe, sprawozdawczość, spisy powszechne, rejestry). Są to więc statystyki, mające charakter oficjalny.
Zestaw wskaźników kontekstowych (inny dla każdego wskaźnika eksperymentalnego) został opracowany w taki sposób, aby pogłębić monitorowane zjawisko, lepiej zrozumieć informacje dostarczane w ramach wskaźników eksperymentalnych oraz pomóc jak najlepiej ocenić postępy w realizacji zrównoważonego rozwoju. Zestaw wskaźników kontekstowych nie wyczerpuje informacji statystycznych, jakich w ramach danego obszaru dostarcza statystyka publiczna. Użytkowników zainteresowanych dodatkowymi danymi statystycznymi zapraszamy do odwiedzenia Portalu Informacyjnego GUS, w tym systemów bazodanowych.
Cele Zrównoważonego Rozwoju (SDGs) stanowią podstawę Agendy 2030. Do ich monitorowania służą przede wszystkim wskaźniki ze źródeł tradycyjnych, choć nie zawsze są one wystarczające. Aby umożliwić analizę obszarów SDGs trudnych w opisie za pomocą standardowych metod i narzędzi, Główny Urząd Statystyczny będzie rozwijać statystyki obliczane w sposób nowatorski i udostępniać kolejne eksperymentalne wskaźniki SDG.
Informacje na temat Celów Zrównoważonego Rozwoju i Agendy 2030 znajdziesz na Platformie SDG – narzędziu, które służy do monitorowania i oceny postępów w realizacji zrównoważonego rozwoju oraz stanowi kompendium wiedzy na temat SDGs i Agendy 2030. Do monitorowania i oceny postępów służą dwa zestawy wskaźników monitorujących Cele Zrównoważonego Rozwoju – globalny z danymi dla Polski (wypracowany przez ONZ w celu dokonywania porównań w postępach między krajami oraz w skali świata) oraz krajowy (wypracowany przez GUS i ministerstwa do pomiaru i analizy zmian w czasie i oceny postępów Polski w realizacji zrównoważonego rozwoju). Na Platformie SDG, w zakładce O SDG znajdują się również m.in. kluczowe informacje dotyczące założeń Agendy 2030, roli organizacji międzynarodowych (ONZ, UE, OECD) oraz roli statystyki publicznej w monitorowaniu SDGs.
Informacje o realizowanych przez Główny Urząd Statystyczny pracach badawczych na rzecz statystyk eksperymentalnych znajdziesz na Portalu Informacyjnym GUS w zakładce Statystyki eksperymentalne. Prowadzone przez GUS prace eksperymentalne dotyczą m.in. satelitarnej identyfikacji upraw na potrzeby statystyki rolnictwa, statystyki transportu drogowego i morskiego (TranStat), a także kapitału ludzkiego, badań i rozwoju (B+R) i rachunku produktywności KLEMS.