| Wyjaśnienia metodologiczne |
Dane dotyczące osób wykonujących pracę nierejestrowaną (wykorzystane w liczniku przy obliczaniu wskaźnika) pochodzą z reprezentacyjnego badania „Praca nierejestrowana w Polsce” realizowanego jako moduł do Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL). Badanie modułowe jest dodatkowym badaniem realizowanym jednocześnie z badaniem podstawowym pozwalającym na rozszerzenie zakresu informacji pozyskiwanych w badaniu podstawowym. Od 2017 r. okresem obserwacji w badaniu modułowym „Praca nierejestrowana w Polsce” objęto 12 miesięcy roku (poprzednie edycje badania obejmowały okres 9 miesięcy, tj. miesiące od stycznia do września). Rozszerzenie okresu obserwacji pozwoliło na ocenę skali zjawiska w całym roku. Z uwagi na wprowadzoną zmianę porównywalność szeregów czasowych danych sprzed 2017 r. jest ograniczona. Dodatkowo na brak porównywalności szeregów czasowych dla danych od 2022 r. mają również wpływ zmiany metodologiczne dotyczące definicji osoby pracującej wprowadzone do podstawowego BAEL od 1 kwartału 2021 r. (dane o osobach pracujących są wykorzystane w mianowniku przy obliczaniu wskaźnika). Przez pracę nierejestrowaną należy rozumieć: - pracę najemną wykonywaną bez nawiązania stosunku pracy czyli bez umowy o pracę, bez umowy zlecenia, umowy o dzieło lub jakiejkolwiek innej pisemnej umowy pomiędzy pracodawcą i pracownikiem bez względu na sektor własności (również u osób fizycznych i w indywidualnych gospodarstwach rolnych); praca nie może być również wykonywana na podstawie powołania, mianowania lub wyboru; z tytułu wykonywania pracy nierejestrowanej pracownik nie uzyskuje ubezpieczenia społecznego, a więc uprawnień do korzystania ze świadczeń społecznych; okres wykonywania tej pracy nie jest także zaliczany jako składkowy z punktu widzenia ZUS, a pracodawca nie odprowadza na konto ZUS i Funduszu Pracy odpowiednich sum z tytułu wypłacanego wynagrodzenia; od dochodów z pracy nierejestrowanej nie są płacone podatki dochodowe, - pracę na rachunek własny, jeśli z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej nie są realizowane obowiązki finansowe wobec państwa (np. podatki). Do pracujących od 2021 r. zgodnie z definicją BAEL zaliczono wszystkie osoby w wieku 15-89 lat (wcześniej były to osoby w wieku 15 lat i więcej), które w okresie badanego tygodnia: - wykonywały przez co najmniej 1 godzinę pracę przynoszącą zarobek lub dochód tzn. były zatrudnione w firmie/instytucji publicznej lub u prywatnego pracodawcy, pracowały we własnym (lub dzierżawionym) gospodarstwie rolnym lub prowadziły własną działalność gospodarczą poza rolnictwem, pomagały (bez wynagrodzenia) w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego lub rodzinnej działalności gospodarczej poza rolnictwem, - miały pracę, ale jej nie wykonywały: • z powodu choroby, lub urlopu wypoczynkowego, urlopu związanego z rodzicielstwem (macierzyńskiego, rodzicielskiego, ojcowskiego lub wychowawczego), organizacji czasu pracy (systemu pracy lub odbioru nadgodzin), szkolenia związanego z wykonywaną pracą; • z powodu sezonowego charakteru pracy, jeśli w okresie poza sezonem nadal regularnie wypełniały zadania i obowiązki związane z pracą lub prowadzeniem działalności (z wyłączeniem obowiązków prawnych lub administracyjnych); • z innych powodów, jeśli przewidywany okres nieobecności w pracy nie przekracza 3 miesięcy. Do pracujących - zgodnie z międzynarodowymi standardami - zaliczani są również uczniowie, z którymi zakłady pracy lub osoby fizyczne zawarły umowę o naukę zawodu lub przyuczenie do określonej pracy, jeżeli otrzymywali wynagrodzenie. |
