Dane pochodzą z dwóch badań, tj.:
* Programu Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów (Programme for International Student Assessment – PISA)
* Międzynarodowego Badania Postępów Biegłości w Czytaniu (Progress in International Reading Literacy Study - PIRLS)
PISA w skali międzynarodowej koordynowany jest przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), a w Polsce przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Celem Programu jest sprawdzenie umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy nabytej w szkole i poza szkołą. Badanie (reprezentacyjne) realizowane jest w wylosowanych szkołach, a w zależności od typu szkoły badaniem objęci są wylosowani uczniowie w wieku 15–16 lat (wyniki uogólniane są na całą populację). Warunkiem powodzenia badania jest uczestnictwo w nim wszystkich wylosowanych szkół i uczniów. Standardy PISA pozwalają jedynie na niewielką skalę odmowy.
PISA sprawdza kompetencje uczniów w trzech dziedzinach: czytaniu i interpretacji, matematyce oraz rozumowaniu w naukach przyrodniczych. Badanie realizowane jest co trzy lata począwszy od 2000 r. Polska uczestniczy w badaniu od początku jego realizacji. Testy w ramach PISA (opracowane przez międzynarodowe konsorcjum, przy współpracy krajów uczestniczących w projekcie) różnią się od typowych zadań szkolnych, a na podstawie otrzymanych wyników szacuje się poziom umiejętności ucznia. Najlepsi uczniowie osiągają poziom 5 lub 6 (umiejętność rozwiązania zadań o względnie wysokim stopniu trudności), natomiast wyniki poniżej poziomu 2 - minimalnego poziomu kompetencji - wskazują na posiadanie jedynie bardzo podstawowych umiejętności, co oznacza zwiększone ryzyko nieradzenia sobie na drodze edukacji i w życiu dorosłym.
PIRLS to największe międzynarodowe badanie umiejętności czytania ze zrozumieniem w szkołach podstawowych. Inicjatorem i organizatorem badania jest Między¬narodowe Stowarzyszenie Mierzenia Osiągnięć Szkolnych (IEA) – niezależne konsorcjum orga¬nizacji badawczych i agencji rządowych z prawie 70 krajów członkowskich; w Polsce koordynowane jest przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. W badaniu biorą udział uczniowie w czwartym roku nauki (ze względu na reformy wieku obowiązku szkolnego w Polsce do 2011 r. badano osiągnięcia trzecioklasistów).
Przedmiotem pomiaru jest czytanie pod względem doświadczenia literackiego (czytanie tekstów literackich) oraz czytanie w celu uzyskania informacji (czytanie tekstów użytkowych). Badanie realizowane jest od 2001 r. Polska bierze udział w badaniu od 2006 r. Na podstawie otrzymanych wyników szacuje się poziom umiejętności ucznia. Najlepsi uczniowie osiągają poziom 5 (zdolność oddzielania informacji istotnych od nieistotnych, wyciąganie wniosków z przesłanek rozsianych w tekście, itd.), natomiast wyniki poniżej poziomu 2 - minimalnego poziomu kompetencji - wskazują na posiadanie jedynie bardzo podstawowych umiejętności (rozumienie tylko pojedynczych zdań). Do roku 2016 badanie PIRLS we wszystkich krajach było realizowane tylko w wersji papierowej. Od roku 2016 możliwa jest realizacja badania w dwóch wersjach: papierowej i komputerowej. Od 2026 r. badanie PIRLS będzie przeprowadzane wyłącznie w wersji komputerowej. |
